اضطراب، تاب‌آوری، گروه‌های در معرض آسیب و کرونا

با توجه به فراگیر شدن ویروس کرونا، سوالات زیادی در مورد تنش،  اضطراب و راهکارهای مدیریت آن برای همه ما به وجود آمده است.

اما استرس چیست؟ آیا باید از آن بترسیم؟ درحقیقت استرس برای رشد سلامت ما حیاتی است، استرس عنصر اساسی در ساخت تاب‌آوری است. اما آنچه مهم است، تعیین میزان استرس و شناخت الگوی آن است.

استرسی که الگوی آن قابل پیش‌بینی، معتدل و قابل کنترل است، در نهایت به تحمل و تاب‌آوری می‌رسد، اما استرسی که غیرقابل پیش‌بینی، شدید و طولانی مدت است، باعث حساسیت و آسیب‌پذیری می‌شود. یعنی فردی که چنین شرایطی را تحمل کرده است، حتی در مواجهه با یک عامل استرس‌زای ساده، واکنش شدیدی  نشان می‌دهد و بسیار آشفته می‌شود.

افرادی که فقر، بی‌خانمانی، بی‌کاری، تبعیض، خشونت، بدرفتاری و آزار را در طول زندگی تجربه کرده‌اند و به همین دلایل درمعرض استرس طولانی مدت و شدید قرار داشته‌اند، کسانی هستند که نسبت به استرس حساس و آسیب‌پذیر می‌شوند. آنها معمولاً یک زندگی روزانۀ بدون ساختار و بی‌برنامه را می‌گذرانند، از خوردن، رابطه جنسی، مواد یا الکل برای کسب آرامش بهره می‌برند، اغلب اوقات پای تلویزیون هستند یا سر خود را با گوشی موبایل گرم می‌کنند، ورزش نمی‌کنند، از نظر هیجانی جدا افتاده هستند، روی خود متمرکزند، اختلال خواب دارند و منفی‌نگر هستند و مدام نشخوار فکری دارند. این گروه در شرایط همه‌گیری بیماری، تنش و فشار بیشتری را تحمل می‎کنند.

گروهی که شغلی رضایت‌بخش، درآمد ثابت، خانه و کاشانه، ارتباطات فرهنگی، خانوادۀ باثبات و احساس ایمنی دارند نیز، از این وضعیت تأثیر می‌گیرند و بیشتر به میانه طیف رانده می‌شوند، یعنی درجاتی از اضطراب، بدبینی، نگرانی و تنش را تجربه می‌کنند. اما آنها قبلاً فرصت شکل دادن تاب‌آوری در برابر استرس را داشته‌اند و درنتیجه آسیب کمتری می‌بینند و زودتر می‌توانند به شرایط آرام قبلی خود بازگردند.

نگرانی اصلی دراین میان، مربوط به اکنون یا ماه‌های پیش‌رو نیست، بلکه سالهای آینده و حتی کودکانی که نسل آینده را تشکیل می‌دهند، نگرانی مهمی را سبب می‌شود. می‌دانیم که فقدان سلامت روان در والدین، باعث فشار و آسیب به کودکان می‌شود، اثرات رویدادهای مضرر دوران کودکی برسلامت جسم، روان و رفتار افراد در طول زندگی، مدت‌ها است که ثابت شده است. اگر گروهی که پیش از این نیز چنین رویدادهای را تجربه می‌کرده‌اند، تحت فشار بیشتری قرار بگیرند، راهبردهای ناسازگارانه برای کنار آمدن با استرس در آنها شدت می‌گیرد و فرزندان آنها با آسیب بیشتری رویارو می‌شوند، این کودکان بزرگ می‌شوند و درحالی نسل بعدی والدین را تشکیل خواهند داد که حتی بیش از نسل قبل به عوارض ناشی از رویارویی زودهنگام با رخدادهای آسیب‌زا مبتلا هستند.

اما، خوشبختانه، چنان گفته شد، جامعه ترکیبی از همه افراد با سطوح تاب‌آوری متفاوت است. در صورتی که قشر تاب‌آور جامعه به یاری بخش آسیب‌پذیر و حساس به استرس بیاید، می‌توان از بروز بسیاری از مشکلات ذکر شده، پیشگیری کرد. آموزش، یاری‌رسانی، خدمات درمانی و حمایتی، راهبردهای مؤثری در کاهش استرس ایجاد شده ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا هستند. گاه، داشتن یک پایگاه امن روانی، هرچند که تنها ساعاتی از روز یک کودک درمعرض آسیب را پوشش بدهد، می‌تواند تفاوت زیادی در نتیجه ایجاد کند. به این ترتیب، به جای آنکه افراد هر چه بیشتر به دو سرطیف تحمل استرس رانده شوند، اشخاص بیشتری به سمت میانۀ طیف می‌آیند و با افزایش تحمل نسبت به استرس و کاهش آسیب‌پذیری، درعمل نسل آینده، نسلی که شاید هنوز متولد نشده‌اند، از اثرات سوء آنچه در زمان حال گذشته است، در امان می‌مانند.

منبع: براساس سخنرانی دکتر پری، درباره اثرات آسیب‌زای همه‌گیری ویروس کویید-19

نویسنده: مهرنوش نرسی