کمک به کودکان برای درک و مدیریت کردن خشم

کمک به کودکان برای درک و مدیریت کردن خشم

نویسنده: مهرنوش نرسی، کارشناس ارشد رواشناسی

بچه‌ها برای درک خشم باید یک پایۀ شناختی بنیادین را شکل داده باشند تا قادر به فهم حالات هیجانی خود شوند. درحقیقت یک کودک برای درک و فهم خشم نیازمند سه ابزار شناختی و رفتاری شامل حافظه، زبان و رفتارهای خودتنظیمی است.

هرچه کودک بزرگ‌تر می‌شود، حافظه او و توان به خاطرسپاری و یادآوری در او رشد بیشتری می‌کند و او کم‌کم قادر می شود تا جنبه های مختلف عصبانی شدن های قبلی و نتایج بعدی آن را در حافظه فراخوانی کند. از سوی دیگر، حافظه از طریق یادگیری مشاهده‌ای نیز به کودک کمک می‌کند با به خاطر سپردن الگوهایی که مشاهده کرده است، نحوه مدیریت خشم را بیاموزد. دیدن والدین، معلمین، همکلاسی‌ها و حتی الگوهایی تلویزیونی مانند قهرمان فیلم‌های مختلف الگوهای مختلفی را در اختیار کودک قرار می‌دهند. اگر آنچه کودک پیش از این آموخته است، پرخاشگرانه یا ناکارآمد باشد، لازم است با آموزش مجدد، مدیریت هیجانی سالم و سازنده را به او بیاموزیم.

صحبت کردن با کودکان درباره احساسات‌شان ابزار سودمندی برای افزایش آگاهی هیجانی کودکان است. در عین حال، افزایش توان کلامی کودکان نیز باعث می‌شود، بتوانند هیجان‌هایی را که در خود شناسایی می‌کنند، نامگذاری و بیان کنند. بزرگ‌ترها نقش بسیار مهمی در به راه افتادن این گفتگوها دارند. بچه‌ها از طریق گوش دادن به صحبت های والدین و سایر بزرگسالان انواع روش‌ها را برای شناسایی و تنظیم هیجان خواهند آموخت.

تنظیم هیجان توانایی ارزیابی، سنجش و متعادل کردن واکنش‌های هیجانی خود نسبت به خشم را به کودک می‌دهد تا بتواند به اهداف خود دست یابد. خودتنظیمی توانایی متعادل کردن رفتارها را به کودک می‌دهد و باعث می‌شود تا بتواند تکانه‌های خود را کنترل کند و در برابر میلِ کسب لذت آنی مقاومت کند. بزرگسالانی مانند معلمین و والدین می‌توانند به کودک کمک کنند تا راهبردهای درک و تنظیم هیجان‌های مرتبط با خشم را بیاموزند و با استفاده از مهارت‌های تنظیم هیجان موثر، آنها را متعادل کنند.

راهبردهای سازگاری موثر برای کودکان

توانایی کودکان برای کنار آمدن با رویدادهای عصبانی‌کننده با هم فرق دارد. با این حال می‌توانیم به روش‌های موثری برای مدیریت خشم را به آنها آموزش بدهیم تا هر کودک برحسب توانایی و خلق و خوی خود بتواند از آنها بهره بگیرد. برخی از این روش‌ها در ادامه شرح داده شده‌اند:

• صبر کن، فکر کن: کودکان می‌توانند استفاده از روش‌های توقف فکر را بیاموزند و هنگام رویارویی با موقعیت‌های عصبانی‌کننده از آنها بهره ببرند. در این روش، وقتی کودک عصبانی می‌شود، قبل از واکنش نشان دادن، با صدای بلند به خود می‌گوید: «صبر کن!» به این ترتیب برای لحظاتی خود را از موقعیت فعلی جدا می‌کند؛ سپس موضوعی شادی‌آور یا خاطره‌ای خوشحال‌کننده را به ذهن می‌آورد، فکر کردن به خاطره‌ای خوب، یا حتی به خاطرآوردن موقعیتی که توانسته به خوبی خشم خود را مدیریت کند نیز باعث می‌شود، واکنش ناگهانی و هیجانی خود را کنترل کند و به جای واکنش نشان دادن به موقعیت پیش ‌رو، بهترین رفتار ممکن را انتخاب کند.
• جنب و جوش داشته باش: کودکان را درگیر فعالیت‌هایی فیزیکی بکنید که تمام بدن آنها را درگیر کند، مواردی مانند بالا و پایین پریدن، دویدن یا رقصیدن. ثابت شده است که داشتن فعالیت فیزیکی شدید به آرام شدن مغز کمک می‌کند و با فاصله‌ای که بین رخداد و واکنش کودک ایجاد می‌کند، به او فرصت تمرکز دوباره روی پاسخ خود و بررسی موقعیت را می‌دهد.
• آرمیده باش: وقتی کودکی عصبانی می‌شود، خارج کردن او از محیط و دادن فرصتی برای آرمیدگی کمک موثری است. با اینکه آموزش تکنیک‌های تنفس و آرمیدگی (ریلکسیشن) برای مفید هستند، اما برای آرمیده شدن می‌توان از هر فعالیت‌های مختلفی استفاده کرد، مثلاً همراه با کودک کتابی با داستانی آرامش‌بخش بخوانیم، کودک را حمام کنیم یا فعالیت مشترک لذت‌بخش و ‌آرامی مانند نقاشی کشیدن را با او انجام بدهیم.
• گفتگو با کودکان: از طریق همدلی کردن با کودکان و کمک به آنها برای شناسایی و نامگذاری احساسات‌شان می‌توانیم به آنها کمک کنیم تا خشم را درک کنند و در گام بعدی شکل سالمی ابراز کنند. برحسب سن کودکان، می‌توانیم ازآنها درخواست کنیم یک نقاشی درباره خشم خود بکشند. خشم تو چه شکلی است؟ آن را برایم نقاشی کن. این درخواست کودک را تشویق به فکر کردن به احساسات خود، دلایل بروز آن و شدتش می کند. با خودابرازی کودک، می‌توانیم براساس نیازی که دارد، کمک و حمایت لازم را برای او فراهم کنیم.

تجربه خشم برای کودکان و بزرگسالان ممکن است ناکام کننده و پراسترس باشد.اما با استفاده از برخی راهبردهای مفید، می‌توانیم به آنها کمک کنیم تا خشم خود را بشناسند و آن را به شکل مناسب مدیریت کنند.

منبع:

Cromwell. Shannon & Brower. Naomi-helping children understand and manage anger-2013-Utastate University